गर्मी सुरु भएपछि हरेक बिहान स्कूल जाने बच्चाको झोलामा पानीको बोतल राखिन्छ। यस्तो बोतल प्रायः प्लास्टिकको हुन्छ—रङ्गीन, कार्टुनको चित्र भएको, हेर्दा आकर्षक लाग्ने। तर, यस्तो प्लास्टिक बोतलबाट बच्चाले पानीसँगै सूक्ष्म प्लास्टिक पनि पिइरहेको छैन?

सूक्ष्म प्लास्टिक भनेको के हो?
सूक्ष्म प्लास्टिक (microplastics) भनेको ५ मिलिमिटरभन्दा साना प्लास्टिकका टुक्रा हुन्।यी टुक्रा पुरानो प्लास्टिक बिग्रँदा, घाम, तातो, वा रसायनको असरले बन्न सक्छन्।यी कणहरू पानी, खाना, हावा र अरू सामानमा मिसिन सक्छन्। यसरी, सूक्ष्म प्लास्टिक हाम्रो शरीरमा पसी जान्छ।

बच्चाहरूलाई सूक्ष्म प्लास्टिकले कस्तो असर पार्छ?
बच्चाहरूको शरीर अझै बढ्दो अवस्थामा हुन्छ। यस्तो समयमा सूक्ष्म प्लास्टिकले यस्ता असर पार्न सक्छ:

• पेटमा असर: ग्यास, दुखाइ, र अपच हुन सक्छ।
• शारीरिक विकासमा असर: हर्मोन गडबडी हुन सक्छ।
• प्रतिरोध क्षमता कमजोर: रोगसँग लड्ने शक्ति घट्न सक्छ।
• दीर्घकालीन असर: मस्तिष्क, मुटु र मेटाबोलिज्ममा असर हुन सक्छ।

गर्मीमा प्लास्टिक बोतल अझै खतरा किन हुन्छ?
गर्मीमा प्लास्टिक बोतल घाममा परेपछि वा तातो हुँदा त्यसबाट हानिकारक रसायन निस्कन्छ।

• यिनै रसायनले पानीमा सूक्ष्म प्लास्टिक मिसिन्छ।
• प्लास्टिकमा हुने BPA जस्ता रसायनले शरीरको हर्मोन सन्तुलनमा असर पार्न सक्छ।
• एउटै बोतल पटक–पटक प्रयोग गर्दा बोतल कमजोर भएर अझ धेरै प्लास्टिक चुहिन सक्छ।

“BPA-Free” लेखिएको बोतल सुरक्षित छ त?
“BPA-Free” लेखिएको बोतलमा BPA भनेको रसायन छैन भन्ने जनाउँछ, तर यसको सट्टा प्रयोग गरिएका अन्य रसायन (जस्तै BPS) पनि बच्चाको स्वास्थ्यका लागि सुरक्षित छैनन्।

बच्चाका लागि सुरक्षित विकल्प के हो?

• स्टेनलेस स्टीलको बोतल: लामो समय चल्ने र सुरक्षित।
• तामाको बोतल: पानी शुद्ध पार्न सहयोगी।
• घाममा नराख्ने: बोतल सधैं छायाँमा राख्ने बानी बसालौं।
• पानी उमालेर चिस्याएर राख्ने।
• प्लास्टिकको बोतल २–३ महिनापछि फेर्ने।

स्कूल र सरकारले के गर्न सक्छ?

• विद्यालयले अभिभावक र बच्चालाई सचेत बनाउने कार्यक्रम गर्नु।
• सरकारबाट गुणस्तरीय प्लास्टिक मात्र बजारमा बेच्न दिने।
• बालमैत्री सुरक्षित बोतलको प्रयोग प्रोत्साहन गर्ने।

निष्कर्ष: सस्तो प्लास्टिक होइन, स्वास्थ्य रोजौं
बच्चाको लागि हामी राम्रो शिक्षा, राम्रो खाना चाहन्छौं, तर पानी बोक्ने सस्तो प्लास्टिकले उनीहरूलाई नदेखिने तर गम्भीर हानि गरिरहेको छैन भन्ने सोचौं।आजैदेखि परिवर्तन सुरु गरौं। सुरक्षित बोतल छानौं। बच्चाको स्वास्थ्य सुरक्षित राखौं।