नेपालमा खाना भन्नासाथ हामी दाल–भात, तरकारी, अचार सम्झन्छौं। तर, त्यस थालमा प्रायः एउटा महत्वपूर्ण कुरा हराइरहेको हुन्छ, सलाद। धेरैले सलादलाई ‘सजावटको चीज’ ठान्छन्, तर वास्तवमा यो हाम्रो स्वास्थ्यको सुरक्षा कवच हो। सलाद केवल खानामा रङ र स्वाद थप्ने कुरा होइन, यो शरीरलाई चाहिने भिटामिन, खनिज, पानी र फाइबरको उत्कृष्ट स्रोत हो।

 सलाद भनेको के हो?

सलाद भन्नाले काँचो वा हल्का उमालेको तरकारी, फलफूल, अन्न वा दालको मिश्रणलाई जनाइन्छ, जसमा मसला, नुन, कागती, दही वा अन्य हल्का ड्रेसिङ मिलाइन्छ।
यो खानाको साथमा साइड डिशको रूपमा पनि खान सकिन्छ, वा हल्का खानाको रूपमा पनि लिन सकिन्छ।

नेपाली खानामा उपयुक्त सलादका प्रकारहरू

नेपालको हावापानी र स्वादअनुसार विभिन्न किसिमका सलादहरू बनाउन सकिन्छ। केही सामान्य तर स्वास्थ्यदायी विकल्पहरू :

1. तरकारी सलाद:
   काक्रो, बन्दाकोबी, गाजर, मुला, टमाटर, प्याज, र कागती निचोरेर बनाइने साधारण सलाद।
2. फलफूल सलाद:
   स्याउ, केरा, सुन्तला, अनार, कागती वा दही मिसाएर बनाइने फल सलाद:भिटामिन र एन्टिअक्सिडेन्टले भरिपूर्ण।
3. मिश्रित अंकुरित सलाद (Sprout Salad):
   मूँग, चना, मसुर अंकुरित गरेर, प्याज, टमाटर, धनियाँ र कागती मिसाएर तयार गरिने सलाद: प्रोटिन र फाइबरयुक्त।
4. दही सलाद (Raita):
   दहीमा साना काटिएका काक्रा, टमाटर, प्याज, नुन र जीरा मिसाएर बनाइने सलाद: पाचनका लागि उत्कृष्ट।
5. सागपात सलाद:
   पालुङो, रायो, लेट्युस, टमाटर र कागती मिसाएर बनाइने सलाद: भिटामिन A, K र फलामयुक्त।

सलादको स्वास्थ्यमा भूमिका

१. पाचन सुधार गर्छ

सलादमा हुने फाइबर (रेशा) पाचन प्रणालीलाई सक्रिय बनाउँछ। यो पेटलाई सफा राख्छ, कब्जियत घटाउँछ र आन्द्राको स्वास्थ्य सुधार गर्छ।

२. वजन नियन्त्रणमा मद्दत गर्छ

सलादमा बोसो र क्यालोरी कम हुन्छ, तर पेट छिट्टै भरिन्छ। त्यसैले जसले वजन घटाउने प्रयास गर्दै छन्, उनीहरूका लागि सलाद दैनिक आहारको उत्तम हिस्सा हो।

३. भिटामिन र खनिजको प्राकृतिक स्रोत

सलादका तरकारी र फलफूलबाट शरीरले आवश्यक भिटामिन C, A, K, फोलेट, पोटासियम, र म्याग्नेसियम पाउँछ, जसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ।

४. रगतको गुणस्तर सुधार गर्छ

सलादमा भएका एन्टिअक्सिडेन्ट र फाइटोकेमिकलहरूले शरीरमा भएको सूजन घटाउँछन् र रगतलाई शुद्ध राख्छन्, जसले मुटु र धमनिहरूलाई स्वस्थ राख्छ।

५. मधुमेह र मुटु रोग नियन्त्रणमा उपयोगी

फाइबर र कम क्यालोरीयुक्त सलादले रगतमा ग्लुकोजको स्तर सन्तुलित राख्छ र कोलेस्ट्रोल घटाउँछ। नियमित सलाद खाने बानीले दीर्घ रोगहरू (जस्तै मधुमेह, उच्च रक्तचाप) को जोखिम घटाउँछ।

६. छालाको चमक र शरीरमा ऊर्जा बढाउँछ

काँचो फलफूल र तरकारीमा पाइने एन्टिअक्सिडेन्टले छालालाई चम्किलो र ताजा राख्छ, र शरीरमा ऊर्जा बढाउँछ।

 सलाद खानाका सही तरिका

• सलाद मुख्य खाना अघि वा सँगै खानु उत्तम हुन्छ । यसले पाचन सहज बनाउँछ।
• नुन कम र कागती वा दही बढी प्रयोग गर्नु राम्रो।
• अत्यधिक मसला, तेल वा मेयोनेज प्रयोग गर्दा सलादको पोषण घट्छ।
• सफा पानीले राम्ररी धुनु जरुरी छ ताकि कीटाणु नहोस्।
• मौसमी तरकारी र फलफूल प्रयोग गर्दा स्वाद र पोषण दुवै उच्च हुन्छ।

निष्कर्ष

सलाद केवल “सजावट” होइन, यो हाम्रो शरीरको “सुरक्षा कवच” हो। हरेक थालमा थोरै सलाद राख्ने बानीले पेटदेखि मुटुसम्म स्वास्थ्य सन्तुलन ल्याउँछ। हाम्रो परम्परागत नेपाली थालमा सलादको स्थान कायम गरेर हामीले रोग रोकथाम, तौल नियन्त्रण, पाचन सुधार र समग्र जीवनशैली सुधार गर्न सक्छौं।

अब समय आएको छ :
थालमा सलादको ठाउँ बनाऔं, शरीरमा स्वास्थ्यको उज्यालो फैलाऔं।